Tarımsal uygulamalarda çiftçiler için gübre, sudan sonra en çok ihtiyaç duyulan maddedir. Çünkü topraktan temin edilebilecek olan besinler oldukça sınırlıdır ve bitkiler büyüme döneminin tüm aşamasında farklı türde besinlere ihtiyaç duymaktadır. Azot, Fosfor ve Potasyum gibi temel elementlerin yanı sıra Magnezyum, Çinko, Kalsiyum, Demir, vb. pek çok mikro elementler de yetiştiricilik için mahsul kalitesini, verimliliği ve dolayısıyla kârlılığı etkiliyor.
Peki tarımsal alanda hangi tür gübreler kullanıyor? İçeriğimizde üretim yöntemine, içeriğine ve uygulama biçimine göre gübre çeşitlerinden bahsedeceğiz.
Gübrelerin sınıflandırılması ile ilgili kesin olarak kabul görmüş bir sınıflandırma yok. Genel olarak tarım endüstrisi gübreleri içeriklerine, uygulama biçimine ve organik mi yoksa organomineral (inorganik ya da kimyasal gübre olarak da adlandırılmaktadır) mi olduklarına göre listelemektedir. Biz de yazımızda bu üç sınıflandırmayı da ele alarak sektördeki tüm terimlere değinmiş olacağız.
Tamamıyla doğal yöntemlerle çiftçilerin kullanımına sunulan organik gübreler, hayvan dışkılarından elde edilen, besin değeri yüksek ve çevreci bir gübreleme uygulamasıdır. Büyükbaş hayvanlardan kümes hayvanlarına kadar pek çok hayvan türünün atıkları organik gübre olarak tanımlanmaktadır. Yarasa gübresi, solucan gübresi, kanatlı gübresi gibi içeriği daha zengin organik gübreler de tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır.
Organomineral gübreler, tarımsal uygulamalarda sıkça kullanılan bir gübreleme çeşididir. Organik ve inorganik bileşenlerin dengeli bir kombinasyonunu içererek, bitkilerin hızlı ve sürdürülebilir bir şekilde beslenmesini sağlar. Genellikle organik malzemelerin ayrıştırılması ve fermantasyonu ile başlayan üretim süreci, organik materyallerin mikroorganizmalar tarafından parçalanmasıyla devam eder. Bu aşamada, inorganik elementler eklenir ve gübreler hem organik hem de inorganik besin maddelerini ihtiva eder.
Organomineral gübreler genellikle toprağa karıştırılarak uygulanır ve toprak sağlığını destekleyerek tarımsal verimliliği artırır. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu hızlı etkiyi ve uzun vadeli beslenmeyi sağlamalarıyla öne çıkmaktadır. Dolayısıyla çiftçilere sürdürülebilir tarım uygulamalarında kullanışlı bir araç sunarlar.
Üretkenliklerini ve kapasitelerini artırmak için ekinlere verilen gübrelerde azot, fosfor ve potasyum gibi bitkilerin ihtiyaç duyduğu temel besinler yer alır. Bu üç temel besin bitkilerin sağlıklı büyümesinde oldukça önemlidir. Bitki büyümesinde azot, kök büyümesinde fosfor ve çiçek ve meyve gelişiminde ise potasyum önemlidir.
Bitki örtüsünün büyümesinden en çok sorumlu olan besin kaynağı azottur. Özellikle bitkinin yaprak ve dallanma sürecinde oldukça faydalıdır. Ancak çok fazlası yaprak renginin solmasına ve azot yanığına neden olabilir. Amonyan nitrat, potasyum nitrat, kalsiyum nitrat ve üre gibi çeşitleri bulunur. Toprağın pH’ını artırma eğilimindedirler. Bu durum fidelerde yanma ve zarar görme olasılığını artırır. Bu nedenle önerilen dozda kullanılmasına özen gösterilmelidir.
Bitkilerin güçlü köklenme ve çiçek oluşumu için fosfora ihtiyacı vardır. Fosfor eksikliği bitkilerin bodur büyüme göstermesiyle sonuçlanır. Ayrıca küçük çiçeklenme ve meyve vermede azalma yaşanacaktır. Toprağa fosforlu gübre uygulanması bitkilerin boyutunu ve gücünü artırmaya yardımcı olur.
Bitkilerin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için kritik olan potasyum elementini ihtiva eden gübrelere potasyumlu gübreler denir. Bir gübre azot ve potasyumu veya azot ve fosforu aynı anda içerebilir. Aksine tek elementli olarak sadece birisini de içerebilir. Bitkiler için su dengeleme rolünü üstelenen potasyum, fotosentez sürecini de destekler ve genel bitki direncini artırır. Bu gübreler genellikle potasyum sülfat, potasyum nitrat veya potas klorür gibi bileşenler dahil edilerek üretilmektedir. Özellikle meyve, sebze ve kök bitkilerinin sağlıklı verim alması için gereklidir. Doğru oranlarda kullanıldığında potasyumlu gübreler bitki büyümesini teşvik eder ve kaliteli mahsuller elde edilmesine olanak sağlar.
NPK’lı gübreler olarak da bilinen Azot (N), Fosfor (P) ve Potasyum (K) optimum bitki sağlığı ve performansı için gerekli besinleri sağlamaya yardımcı olur.
Bir diğer sınıflandırma türü olarak fiziksel özelliklerini, yani formunu ele alabiliriz. Gübreler, kullanım amaçlarına ve fiziksel özelliklerine göre genellikle üç temel formda sınıflandırılır. Bunlar toz, granül ve sıvı formlarıdır.
Su ile seyreltilerek kullanılan sıvı gübreler, tarımsal endüstride en çok talep gören gübre çeşididir. Uygulaması sulama ile birlikte yapıldığından çiftçiler için büyük avantaj sağlar. Özellikle özel püskürtme ekipmanları kullanılarak uygulanabilirler. Sıvı gübreler konsantre formdadır ve genellikle suyun 100’de 1’i ila 1000’de 1’i oranında seyreltilerek kullanılır. Bitkinin ihtiyaçlarına göre verilebilecek gübre oranı rahatlıkla ayarlanabilmektedir ve bu özelliği ile standart bir kalite için ideal bir gübreleme türüdür. Sıvı gübreler, organik veya inorganik (organomineral) gübre olabilir. Örneğin organik sıvı solucan gübresi ve organomineral NPK 5-5-5 gübresi sıvı formda üretilebilir.
Granül gübreler, küçük tanecikler halinde ve belirli bir boyuta sahip olarak üretilen ve tarımsal alanda her geçen gün daha popüler hale gelen bir gübre formudur. Boyutu ve formu itibariyle gübrenin toprağa kontrollü bir şekilde salınımı konusunda başarılıdır. Organik veya inorganik bileşenlerin karışımını içerebilirler. Depolama ve uygulama sırasında toz oluşturma eğilimleri daha azdır.
İnce partiküllerden oluşan ve genellikle havadan yayılan toz gübrelerin yapısı, toprakla kolay karışabilme özelliği taşır. Bu da bitkilerin kökleri tarafından daha hızlı emilim sağlar. Hızlı çözünen inorganik bileşenleri içerdikleri için hızlı bir besleme etkisi yaratırlar. Buna karşın uygulama sırasında rüzgâr tarafından taşınma riski taşırlar.
Gübreler aynı zamanda pellet, kristal, mikrogranül gibi farklı formlarda da bulunabilir. Çeşitleri formlara sahip bu gübreler, özel ihtiyaçlara veya belirli bitki türlerine yönelik uygulamalarda kullanılabilmektedir.
Bu sınıflandırmalar, çeşitli tarımsal ihtiyaçları karşılamak ve optimum verimlilik elde etmek adına gübre seçiminde önemli bir rehber sağlar. Toprak koşulları, bitki türleri, iklim ve uygulama yöntemleri gibi bir dizi faktöre bağlı olarak gübreleme yöntemi seçilebilmektedir.
Toprağın Bereketi Çiftçinin Dostu
